Reizen en tropische ziektes

Tropische landen trekken veel reizigers aan vanwege hun klimaat, de exotische natuur, paradijselijke stranden, rijke cultuur en originele keuken. Deze landen zijn echter vaak bestemmingen waar gezondheidsrisico’s bestaan, waaronder tropische ziekten, veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën en parasieten.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s en de belangrijkste symptomen van deze ziektes en hoe kun u zichzelf het best beschermen?

In dit artikel geven we u informatie over tropische ziektes. Zo kunt u zich informeren, voorzorgsmaatregelen nemen en goed beschermd op reis vertrekken. 

De risicozones van tropische ziektes

De tropen strekken zich uit ten noorden en ten zuiden van de evenaar en omvatten landen als Thailand, Indonesië, Vietnam, Brazilië en Kenia. De subtropen liggen tussen de tropen en de warme gematigde zone. Ze omvatten een aantal Aziatische landen en delen van Afrika en Australië.

In dit artikel vindt u een overzicht van de risicogebieden en van de tropische ziekten die er vaak voorkomen. Maar let op: de verspreidingsgebieden voor tropische ziekten kunnen snel veranderen en er kunnen overal op elk moment nieuwe ziekten of epidemieën opduiken. Check dus altijd de officiële websites voordat u vertrekt, zoals https://www.wanda.be/nl/ en de website van de Wereldgezondheidsorganisatie.

De meest frequente tropische ziektes per geografische zone

Afrika

• Malaria
• Gele koorts
• Afrikaanse trypanosomiasis (slaapziekte)

Zuid- en Midden-Amerika

• Malaria
• Dengue
• Zikavirus

Zuidoost-Azië

• Dengue
• Malaria
• Chikungunya koorts

Sommige delen van Oceanië

• Dengue
• Zikavirus

Hoe verspreiden tropische ziektes zich?

Tropische ziekten zijn infectieziekten die vooral voorkomen in tropische en subtropische gebieden. Ze worden veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers zoals bacteriën (bv. tyfus), parasieten (bv. malaria), eencellige organismen (bv. malaria), wormen (bv. Bilharziose) en virussen (bv. knokkelkoorts).

Tropische ziekten worden verspreid door ziektedragers zoals o.a. insecten (muggen, vliegen, enz.) en/of worden bevorderd door klimatologische omstandigheden en omgevingsfactoren. Armoede, slechte hygiëne, gebrek aan sanitaire voorzieningen, geen toegang tot drinkwater en beperkte gezondheidszorg dragen ook bij aan hun verspreiding.

Het goede nieuws is dat u zichzelf tegen de meeste tropische ziekten kunt beschermen. Vaccinaties, medicijnen en de naleving van een preventief gedrag zijn effectieve maatregelen om infecties door parasieten, virussen en bacteriën te voorkomen.

De meest voorkomende tropische ziektes

Er zijn meer dan 200 bekende besmettelijke tropische ziekten. Wij sommen er hier enkele op:

• Malaria: Malaria wordt overgebracht door besmette muggen en komt vooral voor in tropische en subtropische gebieden. De symptomen lijken op die van griep: pijn in de ledematen en hoofdpijn, koorts, soms diarree en braken. Klik hier voor meer informatie.
• Dengue (knokkelkoorts): Het knokkelkoortsvirus (ook denguevirus genoemd) wordt overgedragen door muggenbeten en veroorzaakt knokkelkoorts. Symptomen zijn onder andere koorts, spierpijn en huiduitslag. Klik hier voor meer informatie.
• Zikavirus: Het Zikavirus wordt meestal overgedragen door muggen, en minder vaak door bloedtransfusie of seksueel contact. Het is vooral gevaarlijk voor zwangere vrouwen, omdat het misvormingen kan veroorzaken bij de foetus. Symptomen zijn koorts, hoofdpijn en pijn in de ledematen, huiduitslag en rode ogen. Klik hier voor meer informatie.
• Chikungunya: Deze virale ziekte wordt ook overgedragen door muggenbeten. De symptomen zijn koorts, gewrichtspijn, huiduitslag en spierpijn.
• Gele koorts: Gele koorts is een ernstige virale infectie die ook door muggen wordt overgedragen. De symptomen zijn koorts, hoofdpijn, misselijkheid en spierpijn, vaak gaan ze gepaard met bindvliesontsteking.
• Buiktyfus: Buiktyfus is een bacteriële infectie die wordt veroorzaakt door besmet voedsel of water. De symptomen zijn hoge koorts, hoofdpijn, buikpijn en diarree.
• Leishmaniasis: Deze parasitaire ziekte wordt overgedragen door de beet van zandvliegen. Er zijn verschillende vormen van leishmaniasis, variërend van huidaandoeningen tot ernstige aantasting van inwendige organen. Symptomen zijn onder andere koorts, gewichtsverlies, braken en diarree.
• Schistosomiasis (Bilharzia): Deze parasitaire ziekte wordt overgedragen door contact met besmet zoet water. De symptomen zijn koorts, hoesten, buikpijn en bloed in de urine of ontlasting.
• Afrikaanse trypanosomiasis (slaapziekte): Deze slaapziekte wordt overgedragen door de tseetseevlieg, die vooral voorkomt in rivieren en moerassen. De symptomen variëren afhankelijk van het stadium van de ziekte en omvatten koorts, zwakte, hoofdpijn, ernstige schade aan het zenuwstelsel en slaapstoornissen.

Buiten deze ziektes moet u ook letten op ziektes die overal ter wereld voorkomen, zoals de tekenencefalitis.

De typische symptomen van tropische ziektes

De symptomen van tropische ziekten variëren afhankelijk van de ziekte. Bepaalde symptomen zijn echter typische waarschuwingssignalen, zoals koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, spierpijn, misselijkheid, braken, diarree, huiduitslag, enz.

Bij sommige tropische ziekten, zoals malaria, verschijnen de symptomen met regelmatige tussenpozen, terwijl ze bij andere plotseling en ernstig opduiken. Als u een of meer symptomen opmerkt en in een risicogebied bent geweest, raadpleeg dan onmiddellijk een arts.

Hou de voortgang van de ziekte goed in de gaten. Veel tropische ziekten treden pas enkele weken of zelfs maanden na besmetting op. Misschien heb u de tropen sinds lang verlaten en associeert u de symptomen niet meer met uw reis. Deze informatie is echter bijzonder belangrijk voor de juiste medische behandeling.

Welke vaccinaties tegen tropische ziektes?

De vaccinatie is een van de belangrijkste maatregelen om zich te beschermen tegen tropische ziekten. De WHO en het Instituut voor Tropische Geneeskunde van Antwerpen geven specifieke vaccinatieadviezen afhankelijk van de reisbestemming. Sommige tropische ziekten kunnen – voorlopig – niet voorkomen worden door vaccinatie, zoals knokkelkoorts of het Zikavirus. In risicolanden is het daarom extra belangrijk om zich te beschermen tegen muggenbeten.

Voordat u naar een tropisch land reist, is het essentieel om goed geïnformeerd te zijn en een arts te raadplegen.

Lees ook onze artikels “Reizen en vaccinaties: wat zijn de verplichtingen?” en “Reisvaccinaties en hun bijwerkingen”.

Welke vaccinaties tegen tropische ziektes zijn beschikbaar?

Raadpleeg in dit verband de website van het Tropisch Instituut:  https://www.wanda.be/nl/.

Tropische ziektes voorkomen dankzij geneesmiddelen

Naast vaccinaties en een aangepast gedrag kunnen tropische ziekten soms ook met medicijnen worden voorkomen. Dit is bijvoorbeeld het geval voor malaria. Raadpleeg in dit verband uw arts..

Enkele voorzorgsmaatregelen tegen tropische ziektes

Naast vaccinatie is het belangrijk om uzelf nog op andere manieren te beschermen. We geven u enkele tips:

• Draag beschermende kleding: shirts met lange mouwen, lange broeken en dichte schoenen. Dit vermindert het risico op infecties die worden overgedragen door insectenbeten. Wees er echter van bewust dat sommige muggen door zeer dunne stoffen kunnen bijten en vooral actief zijn aan het eind van de dag of ‘s nachts. Vergeet ook niet enkele mondmaskers mee te nemen.
• Gebruik een insectenspray: Kies een insectenspray van hoge kwaliteit die DEET (diethyltoluamide) of een vergelijkbaar effectief product bevat. Breng het product overvloedig aan op de blootgestelde huid om het risico op muggenbeten te verminderen.
• Eet gekookte voeding: Veel reizigers hebben op lange reizen last van maag- en darmproblemen of diarree. De meest voorkomende reden hiervoor is het eten van rauw of onvoldoende gekookt voedsel. Door het eten te schillen en te koken voordat u het eet en rauw voedsel te vermijden, kunt u zichzelf beschermen tegen maag- en darmziekten en parasitaire infecties.
• Drink geen kraanwater: Proper drinkwater is net zo belangrijk als goed gekookt voedsel. Drink dus geen kraanwater, maar koop drinkwater in flessen. Gebruik dat water ook om uw tanden te poetsen. Zorg ervoor dat het flessenwater dat u koopt goed verzegeld is. Sommige winkeliers durven flessen te vullen met kraanwater. Pas ook op met voedingsmiddelen die bereid zijn met ongekookt water, zoals ijsjes of sorbets.
• Pas op voor plassen, vijvers en meren: zwemmen in dergelijke plaatsen kan riskant zijn, niet alleen vanwege de kwaliteit van het water maar ook omdat u er gevaarlijke situaties kunt tegenkomen met de lokale fauna.
• Gebruik een muggengaas: Slaap onder een muggengaas om muggenbeten ‘s nachts te voorkomen. De muggengaas moet zo groot mogelijk zijn, met mazen die kleiner zijn dan de kleinste lokale mug. In gebieden met een risico op gele koorts, knokkelkoorts of malaria raadt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zelfs het gebruik aan van geïmpregneerd muggengaas.
• Sluit deuren en ramen: Houd deuren en ramen zo lang mogelijk gesloten om muggen weg te houden uit binnenruimtes. Dit is vooral belangrijk wanneer u uw accommodatie verlaat of gaat slapen.

Wees goed verzekerd

Raadpleeg bij ziekte tijdens uw reis onmiddellijk een arts of de hulpdiensten. Neem ook zo snel mogelijk contact op met uw bijstandsmaatschappij. Op basis van uw medisch dossier kan uw bijstandsverlener beslissen welke procedure de meest aangewezen is om u te helpen: ter plaatse behandelen of repatriëren.

Verplichte vaccinaties kunnen ook vereist worden bij een repatriëring om een “fit-to-fly-document” te bekomen.