Kwallen zijn een echte fobie voor de vele toeristen die in zee gaan zwemmen of van het strand genieten. Toch zijn de meeste kwallensteken ongevaarlijk (veel mensen spreken over “kwallenbeten”).
Het komt er wel op aan om juist te reageren indien men gestoken wordt.

“Gelatineachtige beestjes” die almaar talrijker worden

Volgens sommige waarnemers bevordert de opwarming van het klimaat (en dus de opwarming van de zeewatertemperatuur) de vermenigvuldiging van de kwallenpopulatie. Hetzelfde geldt voor de overbevissing die hun natuurlijke vijanden uitroeit en de vervuiling die de ontwikkeling in de hand werkt van zoöplankton waar kwallen op verlekkerd zijn.

De kwallen die men aantreft in de Noordzee zijn niet gevaarlijk, ook al wordt men er liefst niet door gestoken. Andere (reuze)soorten of aanverwante soorten die de tropische zeeën bevolken, kunnen echter zeer gevaarlijk zijn (Portugees oorlogsschip (Physalia), irukandji, Australische wesp, …).

Meestal onschadelijke maar wel pijnlijke steken

De tentakels van de kwallen dragen filamenten met netelcellen. Deze bevatten een substantie die een hevige pijn kan veroorzaken, vergelijkbaar met die van een brandwonde of een elektrische schok. De pijn houdt aan of verergert gedurende meer dan een half uur na de steek. De huid begint te jeuken, wordt rood of krijgt blaren. In de meeste gevallen zijn deze steken (of “beten”) niet gevaarlijk.

Ernstigere steken kunnen echter leiden tot allergieën, braakneigingen, ademhalingsproblemen, hoofdpijn, bewustzijnverlies of een coma.

De preventie

• Het is evident dat u niet moet baden in zones waar u kwallen aantreft. Indien u één of meerdere kwallen rondom u ziet drijven tijdens het baden, verlaat u best zo snel mogelijk het water.
• Informeer u aangaande de getroffen gebieden: er bestaan websites (soms meteorologische websites) die informatie verschaffen over de plaats waar kwallen in grote aantallen aanwezig zijn.
  Voor Zuid-Frankrijk: http://meduse.acri.fr/home/home.php
• Raak op het strand aangespoelde kwallen niet aan. Zelfs als ze dood zijn, hebben kwallen tentakels die nog kunnen steken.

Wat indien men gestoken wordt?

• Verlaat zo snel mogelijk het water, maar zonder in paniek te slaan. Het komt wel eens voor dat een zwemmer verdrinkt omwille van de paniek en de pijn van een kwallenbeet.
• Spoel de wonde af met zeewater, indien mogelijk met licht verwarmd zeewater (boven de 40°C verliest het venijn aan kracht). Gebruik nooit zoet water, want dit zou juist de brandharen kunnen stimuleren. Zorg ervoor dat het spoelwater ook niet te warm is zodat het geen brandwonde kan veroorzaken.
• Indien het slachtoffer een jong kind is of indien het een steekwonde is in het gezicht, verwittigt u best zo snel mogelijk de hulpdiensten.
• Strooi na het spoelen zand op de wonde zonder te wrijven en laat drogen. Het zand zal de aanwezige brandhaarjes omknellen. Spoel de wonde nadien opnieuw uit met zeewater. Verwijder de op de huid nog aanwezige stukjes tentakels met een pincet of een tangetje. Gebruik eventueel het platte gedeelde van een mes of een harde kaart (zoals een kredietkaart) om over de huid te schuren en de nog aanwezige brandhaartjes te verwijderen.
• Na verwijdering van de brandhaartjes kunt u een ontsmettingsmiddel aanbrengen. 
• Indien de pijn aanhoudt of indien de getroffen plek sterk gezwollen is, raadpleegt u best zo snel mogelijk een geneesheer. De medische posten die op de bewaakte stranden aanwezig zijn, zullen u ook kunnen helpen.

Opmerkingen:
– Indien u gestoken wordt door een kwal van een tropische zee, kan het gebruik van azijn een verlichtend effect hebben. Dit geldt echter niet voor kwallen die aan onze kusten voorkomen.
– Sommigen beweren dat urine eveneens de pijn kan verlichten, maar hier bestaan geen afdoende bewijzen voor. 

Wat u zeker niet moet doen

• Spoel de wonde niet af met zoet water
• Snij de wonde niet open
• Zuig niet op de wonde om het venijn te verwijderen
• Gebruik geen alcohol om de wonde te ontsmetten
• Wrijf niet op de wonde.

Lees ook het artikel “Kwallen aan de Belgische kust” van het Antigifcentrum..

.

Eerste publicatie: 05/2015 - Update: 08/2022